برای پیشگیری از بارداری از راه های مختلفی می توان اقدام کرد.
یکی از روش‌های رایج که حدود 30 سال است برای پیشگیری از بارداری ناخواسته استفاده می شود، مصرف قرص ضد بارداری یا همان قرص اورژانسی است.
عملکرد قرص اورژانسی به این صورت است که موجب بالا رفتن سطح هورمون‌های زنانه شده و از انعقاد نطفه جلوگیری می کند.
نکاتی در مورد استفاده از قرص اورژانسی وجود دارد که آگاهای از این نکته ها موجب می شود که درصد کارایی و موفقیت این قرص ها افزایش یابد.
لازم به یاد آوری است که از قرص های اورژانسی فقط جهت پیشگیری از بارداری اضطراری و ناخواسته استفاده می شود.
برای جلوگیری دائمی و منظم از بارداری، مناسب است که از روش های دیگری همچون استفاده از کاندوم، دستگاه (IUD)، قرص‌های جلوگیری از بارداری و سایر روش‌های پیشگیری استفاده نمایید.
در این باره می توانید با خانم دکتر زهره امیری بهترین دکتر زنان و زایمان صحبت کرده و از ایشان مشاوره بگیرید.
انواع قرص های اورژانسی
در حالت کلی 3 نوع مختلف از قرص های اورژانسی وجود دارند؛
- قرص های لوونورژسترول
- قرص های اولی پیریستال
- قرص های ال دی و اچ دی
درباره هر کدام توضیحاتی خدمت شما همراهان عزیز ارائه می گردد.
قرص های لوونورژسترول
قرص های لوونورژسترول (Levonorgestrel) یکی از رایج‌ترین قرص های اورژانسی جلوگیری از بارداری است.
لوونورژسترول یک هورمون پروژسترون مصنوعی است که اثرات آن مشابه هورمون پروژسترون طبیعی تولید شده در تخمدان می باشد.
این قرص‌ها مورد تایید انجمن غذا و داروی آمریکا (FDA) بوده و پرمصرف ترین قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری شناخته شده است.
قرص اورژانسی لوونورژسترول از طریق جلوگیری یا تاخیر در رهاسازی تخمک ها مانع از حاملگی می شود.
لوونورژسترول می تواند مانع از لقاح تخمک و اسپرم شده یا مانع از (لانه گزینی) چسبیدن تخمک بارور شده به دیواره رحم شود.
بهترین زمان مصرف قرص های اورژانسی لوونل برای جلوگیری از بارداری تا ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی است.
این قرص بدون نیاز به نسخه و در تمامی داروخانه ها به صورت آزاد به همه افراد فروخته می شود و احتمال بارداری را 75 تا 98 درصد کاهش می دهد
از قرص‌های لوونورژسترول می توان قرص پرِوِنتِزا (Preventeza)، قرص مای وِی (My Way)، قرص تِیک اَکشن (Take Action) پلن بی وان استپ (Plan B One–step) و قرص تنسی را نام برد.
برای تاثیر بیشتر این قرص‌ها، هر بار باید بیشتر از یک قرص مصرف شوند.
قرص اورژانسی تنسینسبت به انواع دیگر محبوبیت بیشتری دارد و با تداخل در تخمک گذاری، لقاح و لانه گزینی از بارداری جلوگیری می کند.
اگر قرص اورژانسی تنسی را ظرف 72 ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف کنید، 89 درصد در پیشگیری از بارداری موثر است.
قرص های یولی پریستال
قرص اولی پیریستال(Ulipristal)، یکی دیگر از انواع قرص های اورژانسی پیشگیری از بارداری است که با نام های تجاری اِلا و اِلاوان شناخته می شود.
برای تهیه این قرص نیاز به نسخه پزشک است.
قرص اولی پیریستال یک داروی ضد هورمونی است که موجب مختل شدن تشکیل جنین می شود.
به این قرص ها، قرص‌های پیشگیری اضطراری هم گفته می شود.
قرص یولی‌پریستال که با نام های الا و الاوان نیز شناخته می شود، نوع دیگری از قرص های پیشگیری از بارداری اورژانسی است که با نسخه در دسترس است.
این یک قرص هورمونی است که از تشکیل بارداری در بدن جلوگیری می کند.
قرص ضد بارداری اورژانسی به صورت تک دوز تا 120 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف می شود.
قرص های ال دی (LD) و اچ دی (HD)
قرص های ال دی و اچ دی (قرص‌های استروژن-پروژسترونی) که از معروف ترین قرص های جلوگیری از باردارای هستند را در موراد اورژانسی نیز می توان استفاده نمود. اما با روشی که در پایین بیان می شود:
مصرف اورژانسی قرص LDبه این صورت است که، 4 عدد قرص ال دی را بلافاصله بعد از برقراری رابطه جنسی (در اولین فرصت) خورده و ۴ عدد قرص ال دی دیگر با فاصله ی۱۲ ساعت میل گردد.
مصرف اورژانسی قرص HD هم به این صورت است که ۲ عدد قرص اچ دی را بلافاصله بعد از رابطه جنسی (در اولین فرصت) مصرف کرده و ۲ عدد قرص اچ دی هم ۱۲ ساعت بعد میل شود.
قرص های ال دی و اچ دی را بدون تجویز پزشک می توان خریداری نمود.
نحوه مصرف قرص های ضد بارداری اورژانسی
روش مصرف هر نوع قرص اورژانسی متفاوت است. اگرچه می توان آنها را تا 72 تا 120 ساعت پس از مقاربت مصرف کرد، اما بسته به نوع قرص، توصیه می شود مصرف آن را بی جهت به تاخیر نیندازید.
روش مصرف قرص اورژانسی دوبل به این صورت است که نوبت دوم باید 12 ساعت بعد از مصرف نوبت اول مصرف شود.
این قرص ها باید حداقل با یک لیوان آب مصرف شوند.
مصرف قرص ضد تهوع حدود 30 دقیقه قبل از مصرف قرص اورژانسی پیشگیری از بارداری می تواند به کاهش عوارض جانبی کمک کند.
سادگی مصرف این قرص ها به خانم ها این امکان را می دهد که به راحتی و بدون نیاز به پزشک آن ها را تهیه و مصرف کنند.
اما توجه به زمان استفاده بسیار مهم است; زیرا تاخیر در مصرف می تواند اثربخشی دارو را کاهش دهد.
بهترین زمان استفاده از قرص اورژانسی
همانطور که گفته شد، قرص اورژانسی مانع از آزاد شدن تخمک شده و یا مانع می شود که تخمک بارور شده در رحم بارور شود.
پس لازم است که قرص اورژانسی ضد بارداری قبل از این مراحل مصرف شود.
نظر متخصصان برای مصرف قرص اورژانسی این است که، چنانچه رابطه جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری داشته اید، پس از برقراری رابطه جنسی، قرص اورژانسی باید در اولین فرصت مصرف شود.
نتایج تحقیقات ثابت کرده که استفاده از قرص اورژانسی ضد بارداری در 72 ساعت اول پس از برقراری رابطه جنسی، در پیشگیری از بارداری موفقیت بالایی را دارد.
خانم هایی که دچار اضافه وزن زیاد هستند و همچنین خانم هایی که در دوران تخم‌گذاری به سر می برند، احتمال اینکه اثر قرص های اورژانسی ضد بارداری در این افراد کاهش پیدا کند بیشتر خواهد بود.
چه مواقعی باید از قرص اورژانسی استفاده شود؟
هرچند تشخیص زمان مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری بر عهده ی شماست، اما درصورتیکه شرایط زیر پیش آمد، بهتر است از قرص اورژانسی استفاده شود:
- اگر در زمان برقراری رابطه جنسی از وسیله یا داروی پیشگیری از بارداری استفاده نکرده‌اید.
- اگر در حین رابطه جنسی کاندوم پاره شده و یا دچار آسیب دیدگی شده است.
- اگر دیافراگ پیشگیری از بارداری از جای خود لیز خورده و یا خارج شده است.
- اگر 2 یا 3 قرص پیشگیری از بارداری خود را فراموش کرده‌اید، استفاده کنید.
- اگر به هر دلیل احساس کردید و یا متوجه شدید که وسیله پیشگیری از بارداری شما مشکل داشته یا به درستی عمل نکرده است.
- در صورت تجاوز و یا اجبار به رابطه جنسی ناخواسته.
از قرص های اورژانسی چند بار می توان استفاده کرد؟
مصرف بی رویه از قرص های اضطراری ضدبارداری می تواند عوارضی مثل اضطراب، افسردگی، تغییر رفتار و خلق و خو، جوش و اکنه و یا تپش قلب را در پی داشته باشد.
بنابر این نباید مصرف قرص های اورژانسی به روتین بعد از رابطه جنسی تبدیل شود.
جهت پیشگیری از هر نوع عارضه احتمالی، توجه به نکات زیر برای مصرف قرص های جلوگیری از بارداری الزامی است:
- شما قرص‌های ضد بارداری اضطراری را می توانید در هر زمان از چرخه‌ی قاعدگی مصرف کنید.
- شما فقط 1 بار در طول چرخه‌ی قاعدگی خود مجاز به استفاده از قرص اورژانسی هستید.
- شما فقط 2 تا 3 بار در سال می توانید از قرص اورژانسی استفاده کنید.
عوارض قرص های اورژانسی
هرچند قرص اورژانسی را بدون نسخه پزشک می توان از دارخانه ها تهیه نمود اما مصرف این قرص ها نباید تبدیل به یک روتین شود.
چنانچه تا دو ساعت پس از استفاده از قرص اورژانسی دچار حالت تهوع و استفراغ شدید، حتما به پزشک مراجعه نمایید.
مصرف قرص جلوگیری از بارداری، سیکل پریود شما را حدوداً تا یک هفته به تاخیر می اندازد.
عوارضی که مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری می تواند داشته باشد شامل موارد زیر می باشد:
- خون‌ریزی قاعدگی شدید
- حالت تهوع
- درد های شکمی
- سرگیجه
- خستگی
- سردرد
- تاخیر در قاعدگی
- مشکلات و عوارض پوستی مثل اگزما، جوش و اکنه
- بدخلقی و ناراحتی های اعصاب و روان
در صورت طولانی و شدیدتر شدن هر یک از عوارض فوق حتما با پزشک خود مشورت کنید.
اگرچه قرص‌های ضد بارداری سلامت تخمک‌ها را به خطر نمی اندارد و سبب ناباروری نمی شود اما استفاده بیش از حد آن مانند هر داروی دیگری می تواند به‌سلامت شما آسیب وارد کند.
بنابراین، بهتر است که یک روش پیشگیری از بارداری مطمئن انتخاب کنید تا مجبور به استفاده از قرص اورژانسی نباشید و مصرف آن را فقط برای شرایط خاص در نظر بگیرید.
ممنوعیت های مصرف قرص اورژانسی
گاهی اوقات به دلیل سهل انگاری در موارد منع مصرف قرص های ضد بارداری اضطراری، مشکلات جبران ناپذیری را برای فرد به همراه خواه داشت.
اگر به هر یک از مواد موجود در قرص حساسیت دارید، آسم شدید دارید یا داروهایی مصرف می کنید که ممکن است با آن تداخل داشته باشند، نباید قرص را مصرف کنید.
در صورتی که مشکلات زیر را دارید، توصیه می شود حتما قبل از مصرف داروهای اورژانسی، با پزشک خود مشورت کنید.
زیرا در بعضی موارد، این مشکلات می توانند باعث بروز عوارض یا کاهش اثر قرص ضد بارداری شوند:
- بیماری‌های قلبی
- بیماری فشار خون
- آسم
- دیابت
- بیماری‌های کبدی
- سرطان سینه
- مصرف داروهای ضد صرع، ضد افسردگی، آنتی‌بیوتیک‌ها قوی
- سابقه خونریزی‌های واژینال غیرعادی
- اضافه وزن خیلی زیاد
- در صورت احتمال بارداری
- استفاده بیش از ۳ بار در سال
- حساسیت به داروهای ضد بارداری
- اگر احتمال بارداری می دهید.
- اگر نسبت به قرص های ضد بارداری حساسیت دارید.
دکتر زهره امیری جراح متخصص زنان، زایمان و زیبایی به شما توصیه می کنند که حتما به موارد گفته شده دقت و توجه کافی داشته و چنانچه دارای هرکدام از این شرایط بودید، با بهترین پزشک متخصص زنان، زایمان می توانید مشورت نمایید.
می توانید به مقاله، شناخت بهترین متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
تداخلات دارویی قرص اورژانسی
قرص اورژانسی ضد بارداری امکان دارد تحت تاثیر برخی داروها قرار گیرد که می تواند اثرگذاری آن را کاهش داده یا باعث بروز عوارضی برای فرد شود. بعضی از این داروها شامل موارد زیر است:
- داروهای ضد صرع: بعضی از داروهای ضد صرع متابولیسم هورمون‌ها را افزایش داده و اثر قرص‌های ضد بارداری را کم می کند.
- داروهای ضد میکروبی: بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها، مانند ریفامپین، می توانند اثرگذاری قرص‌های ضد بارداری را تحت تاثیر قرار دهد.
- داروهای ضد قارچ: بعضی از داروهای ضد قارچ، مانند کتوکونازول، می‌توانند بر روی متابولیسم هورمون‌ها تاثیر گذار باشد.
- داروهای ضد سل: داروهایی مانند ریفامپین که برای درمان سل مورد استفاده قرار می گیرد، می توانند اثرگذاری قرص‌های ضد بارداری را کم کند.
- داروهای ضد تشنج: داروهای ضد تشنج، مانند کاربامازپین و فنی توئین، بر روی سطح هورمون‌های موجود در خون تاثیر م یگذارند و اثر قرص‌های اورژانسی را کم می کنند.
- داروهای درمان HIV: داروهای خاصی که برای درمان HIV استفاده می شوند امکان دارد بر اثر بخشی قرص‌های اورژانسی تاثیر بگذارند. به همین دلیل، زنان تحت درمان HIV باید با پزشک خود مشورت کنند.
- گیاهان دارویی: بعضی گیاهان دارویی مانند خار مریم و گل راعی امکان دارد با تاثیر هورمونی در اثرگذاری قرص‌های ضد بارداری تداخل کنند.
تاثیر قرص اورژانسی بر پریود
همانطور که قبلا ذکر شد، قرص های ضد بارداری اورژانسی با جلوگیری یا تاخیر در تخمک گذاری و آزاد شدن تخمک از تخمدان ها عمل می کنند.
اگر تخمک گذاری قبلا اتفاق افتاده باشد، این قرص ها ممکن است از بارور شدن تخمک توسط اسپرم جلوگیری کنند.
بنابراین، قرص های ضد بارداری اورژانسی نیز می تواند بر چرخه قاعدگی خانم ها تاثیر بگذارد.
مطالعات نشان داده است که زنانی که از روش‌های پیشگیری اضطراری استفاده می کنند، ممکن است تغییراتی در طول و مدت چرخه قاعدگی خود داشته باشند.
پس از مصرف قرص های اورژانسی پیشگیری از بارداری، ممکن است قاعدگی بعدی شما دیرتر یا زودتر از حد معمول بیاید.
اکثر زنان در عرض یک هفته پس از پریود طبیعی خود پریود می شوند.
ممکن است قاعدگی شما سنگین‌تر، سبک‌تر یا لکه‌دار باشد و ممکن است کمتر یا بیشتر از حد معمول درد داشته باشد.
به خاطر داشته باشید که اگر بیش از یک هفته پس از موعد طبیعی زایمان قاعدگی خود را از دست دادید، یا اگر فکر می کنید ممکن است پس از مصرف قرص های ضد بارداری اورژانسی باردار شده باشید، برای اطمینان از بارداری تست بارداری بدهید.
سوالات متداول
چگونه بفهمم که قرص ضد اورژانسی موثر بوده است؟
اگر قرص ها را در عرض 5 روز پس از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف کنید، احتمال بارداری بسیار زیاد است.
پس از مصرف قرص های اورژانسی پیشگیری از بارداری، ممکن است قاعدگی شما کمی دیرتر یا زودتر از حد معمول شروع شود، بنابراین این تاخیر و بی نظمی جای نگرانی ندارد و طبیعی است.
با این حال، اگر نگران هستید، می توانید با انجام تست بارداری یا بی بی چک پس از 3 هفته مصرف قرص، متوجه شوید که آیا قرص اورژانسی ضد بارداری موثر بوده است.
