با شروع روند بارداری نگرانی های زیادی ممکن است برای افراد اتفاق بیفتد که یکی از مهمترین آنها این است که آیا تخمک بارور شده در موقعیت و جایگاه درستی در رحم قرار گرفته است یا خیر.
اگر چنین وضعیتی با اختلال مواجه شود اصطلاحا به آن بارداری خارج از رحم گفته می شود به گونه ای که تخمک بارور شده به جای قرار گرفتن در بخش اصلی رحم در لوله های فالوپ به دام افتاده و در همان مکان شروع به بزرگتر شدن می کند.
حتماً شما هم شنیده اید که بارداری خارج از رحم با درد بسیار زیاد همراه است.
زیرا بزرگتر شدن جنین در لوله های فالوپ باعث ایجاد فشار در این بخش حساس شده و قطعاً آسیب های زیادی را نیز به همراه خواهد داشت.
لازم به ذکر است که اگر تخمک بارور شده در لوله های فالوپ قرار بگیرد، قطعاً رشد آن نهایتاً منجر نابودی تخمک شده و به نوزاد تبدیل نمی شود بلکه تنها برای مادر خطرات بسیار زیادی را به همراه خواهد داشت.
بارداری خارج از رحم یکی از مهمترین دلایلی است که تمامی پزشکان بر چکاپ های ماه های اول تاکید فراوان دارند تا مطمئن شوند نطفه در جایگاه اصلی و قسمت درست رحم قرار گرفته است یا خیر.
با این حال پزشکان بعد از مثبت شدن نتیجه آزمایش بارداری در هفته های ۶ تا ۸ به بانوان توصیه می کنند که حتماً جهت انجام سونوگرافی به مراکز مربوطه مراجعه نمایند تا مطمئن شوند که تخمک در لوله های فالوپ به دام نیفتاده و روند صحیح بارداری را نیز اعلام می کنند.
انواع حاملگی خارج رحمی
انواع حاملگی های خارج رحمی بسته به محل وقوع عبارتند از:
حاملگی لوله ای
شایع ترین نوع حاملگی خارج رحمی است که در آن لانه گزینی جنین در لوله های فالوپ به ویژه در آمپول لوله اتفاق می افتد.
بارداری تخمدانی
در این شرایط، تخمک بارور شده در حالی که به تخمدان متصل است، شروع به رشد می کند.
حاملگی هتروتوپیک
نادرترین نوع حاملگی خارج رحمی که در آن حاملگی دوقلو رخ می دهد. اما یک جنین در داخل رحم و دیگری در خارج از رحم تشکیل می شود.
حاملگی شکمی
اگر لقاح و تشکیل جنین در داخل حفره شکمی رخ دهد، حاملگی شکمی اتفاق می افتد.
حاملگی دهانه رحم
گاهی تشکیل جنین و لانه گزینی آن به جای داخل رحم در نزدیکی دهانه رحم اتفاق می افتد که نوعی حاملگی خارج از رحم محسوب می شود.
بارداری در محل سزارین
در برخی از خانم ها ممکن است شکل گیری و رشد جنین در محل سزارین قبلی اتفاق بیفتد که نوع دیگری از حاملگی خارج از رحم است.
علت بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم یکی از مسائلی است که ممکن است برای هر فرد در این دوران اتفاق بیفتد، اما دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است بر این فرایند اثرگذار بوده و می تواند منجر به بروز چنین اختلالی شود.
به طور قطعی پزشکان و محققان دلیل قطعی را برای بارداری خارج از رحم اعلام نکرده اند اما معتقدند که مشکلات خاصی مانند بیماری های التهابی لگن می تواند بر این مسئله اثرگذار باشد و بسیاری از بیماری ها و عفونت های مقاربتی نیز بر این مسئله تاثیر خواهند داشت.
از طرف دیگر اگر شخصی در قسمت لوله های فالوپ جراحی هایی را انجام دهد، ممکن است در آینده با احتمال بسیار کم بارداری خارج از رحم را تجربه کند.
داشتن سابقه ناباروری و انجام روش های درمانی خاص و مصرف برخی از داروها عاملی برای تشدید چنین مسئله ای خواهد بود.
نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که اگر بانوان با وجود ای یو دی باردار شوند، ممکن است تخمک بارور شده در لوله های فالوپ به دام بیفتد.
پس بهتر است که در صورت استفاده از روش های جلوگیری خاص مانند آی یو دی گاهاً جهت بررسی وضعیت آن به پزشک مراجعه کرده تا هرگز با چنین مسائلی مواجه نشوید.
از طرف دیگر استفاده از انواع دخانیات و سیگار کشیدن توسط بانوان و افزایش سن در محدوده ۳۵ تا ۴۰ سال ممکن است شانس بارداری خارج از رحم را نیز افزایش دهد.
تمامی موارد گفته شده تنها بخشی از آسیب هایی است که بر بارداری خارج از رحم موثر هستند و البته ممکن است بنا به دلایل ناشناخته نیز با چنین مسئله ای مواجه شوید.
عوامل موثر در حاملگی خارج از رحم
- سابقه قبلی بارداری خارج از رحم
- سابقه داشتن بیماری التهابی لگن
- سابقه جراحی لوله های فالوپ یا سایر اندام های لگنی
- درمان ناباروری با لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- ابتلا به اندومتریوز
- ابتلا به عفونت های مقاربتی (STIs)
- وجود IUD در زمان لقاح
- استفاده از دخانیات
- سن بالا
علائم حاملگی خارج از رحم
هرگونه مشکل در روند بارداری به واسطه تصویربرداری و سونوگرافی مشخص خواهد شد، با این حال اعلام بارداری خارج از رحم به صورت قطعی تنها از طریق سونوگرافی امکان پذیر است.
اما گاهاً حالات دیگری در بدن نمایان میشود که نشان دهنده چنین آسیب و عارضه ای خواهد بود.
اگر دردهای خفیف تا شدید در سمت یکی از تخمدان ها اتفاق بیفتد و به صورت مداوم و پیوسته ادامه داشته باشد در اغلب موارد مربوط به بارداری خارج از رحم خواهد بود.
خونریزی های بی موقع از ناحیه واژن و یا هرگونه ترشحات قهوه ای رنگ کاملاً آبکی و مایع از دیگر نشانه های بارداری خارج از رحم است.
ناگفته نماند که احساس درد در سرشانه ها نیز می تواند از نشانه های چنین عارضه ای باشد، البته برخی از پزشکان هرگونه سوزش و درد زیاد هنگام ادرار کردن را نشانه ای از بارداری خارج از رحم می دانند.
اگر دوره قاعدگی شما با نظم درست اتفاق نیفتد و یا سایر علائم بارداری را همراه با قطع قاعدگی تجربه می کنید و به دنبال آن دردهای پیوسته را در ناحیه شکم حس می کنید باید بدانید که به احتمال خیلی زیاد بارداری خارج از رحم برای شما اتفاق افتاده است.
برخی از بانوان با آغاز دوره حاملگی خارج از رحم علائمی را مشابه سقط جنین تجربه می کنند، به گونه ای که دردهای پیوسته در ناحیه شکم اتفاق افتاده و این افراد حال عمومی مساعدی نخواهند داشت.
ممکن است مشکلاتی مانند حالت تهوع بارداری و یا دلپیچه های پیوسته را نیز تجربه کنند.
مسئله مهم این است که گاهاً بارداری های خارج از رحم تا زمانی که تخمک رشد می کند، علائمی نداشته و به صورت ناگهانی با آسیب های زیادی مواجه خواهید شد.
به همین دلیل است که انجام سونوگرافی در ماه های اولیه بارداری الزامی و ضروری بوده و باید برای بررسی سلامت انجام شود.
عوارض احتمالی حاملگی خارج از رحم
از عوارض شایعی که در حاملگی خارج از رحم وجود دارد، سقط جنین می باشد.
تقریبا نیمی از توده های ناشی از حاملگی خارج رحمی پس از چند روز ناپدید می شوند.
ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید و هرگز متوجه بارداری خود نشوید.
گاهی اوقات ممکن است درد خفیف و مقداری خونریزی شبیه سقط جنین را تجربه کنید. اگر این اتفاق افتاد، لازم نیست کار دیگری انجام دهید.
در برخی موارد، تخم بارور شده برای مدتی در لوله فالوپ رشد می کند که می تواند لوله را کشیده و علائم ایجاد کند،این علائم به تشخیص حاملگی خارج رحمی کمک می کند.
کشیدگی لوله فالوپ فقط تا حد معینی ادامه دارد. به همین دلیل، اگر تخمک بارور شده به رشد خود ادامه دهد، لوله فالوپ پاره می شود. در نتیجه خونریزی داخلی و درد شدید ایجاد می شود که یک اورژانس پزشکی است.
راه های تشخیص حاملگی خارج رحمی
پزشکان از روش های زیر برای تشخیص حاملگی خارج از رحم استفاده می کنند:
معاینه فیزیکی
اولین قدم برای تشخیص حاملگی خارج از رحم، گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی است.
آزمایش بارداری
پزشک آزمایش خون گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) را برای تأیید باردار بودن شما تجویز می کند.
در دوران بارداری سطح این هورمون زیاد می شود.
سونوگرافی ترانس واژینال
سونوگرافی ترانس واژینال به پزشک اجازه می دهد تا محل دقیق بارداری را مشاهده کند.
برای انجام این آزمایش، پزشک یک وسیله گرز مانند را وارد واژن شما می کند.
در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ استفاده می شود.
سونوگرافی شکم که در آن پروب روی شکم قرار می گیرد، ممکن است برای تایید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی استفاده شود.
لاپاراسکوپی تشخیصی
در موارد نادر، ممکن است برای تایید حاملگی خارج از رحم به لاپاراسکوپی نیاز باشد.
در حین لاپاراسکوپی، پزشک ابزار خاصی را از طریق برش های کوچک وارد دیواره شکم می کند تا ساختارهای حفره شکمی و لگن را بررسی کند و محل حاملگی خارج از رحم را تعیین کند.
درمان بارداری خارج رحم
زمانی که پزشکان بارداری خارج از رحم را تشخیص می دهند خیلی سریع و فوری سعی دارند تا تخمک را از موقعیت نامناسبی که دارد خارج کرده تا علاوه بر حفظ سلامت رحم به این بارداری ناموفق خاتمه دهند.
در مواردی مشاهده می شود تخمک باروری که در لوله های فالوپ به دام می افتد، خود به خود از بین رفته و دفع می شود اما اگر چنین اتفاقی رخ ندهد پزشکان باید از سایر روش های درست استفاده کنند.
در موارد زیادی از طریق تزریق داروهای خاص پزشک می تواند رشد تخمک را متوقف کرده و سایر فعالیت ها جهت خروج آن از لوله های فالوپ انجام می شود.
گاهاً پزشکان با انجام یک جراحی لاپاراسکوپی و با بیهوشی کوتاه مدت سعی دارند تا تخمک بارور شده را از لوله های فالوپ جدا کرده تا سلامت رحم را حفظ کنند.
اگر فعالیت های درمانی جهت اتمام حاملگی های خارج از رحم به موقع و در زمان درست انجام شود پزشکان و متخصصان با حفظ سلامت رحم شرایط را برای بارداری های بعدی فراهم می کنند.
درمان دارویی
درمان حامگی خارج از رحم معمولا با داروی تزریقی متوترکسات انجام می شود و سلول های موجود را حل خواهد کرد و رشد سلول ها متوقف می شوند.
پس از تزریق دارو، پزشک سطح HCG را اندازه گیری می کند تا مطمئن شود درمان موثر است و ببیند آیا به داروی بیشتری نیاز دارید یا خیر. در موارد نادر، اگر سطح HCG به اندازه کافی با تزریق یک دوز متوترکسات کاهش نیابد، دارو باید دوباره تزریق شود.
در حاملگیخارج از رحم عوارض آمپول کم می باشد ولی اثر بخشی این دارو زیاد می باشد.
بسته به عوامل مختلف، از جمله اندازه توده مرتبط با حاملگی خارج از رحم و غلظت HCG در خون، پزشک تعیین می کند که کدام زنان کاندید مناسبی برای دریافت این دارو هستند.
جراحی لاپاراسکوپی
سالپنگوستومی و سالپنژکتومی دو نوع جراحی لاپاراسکوپی هستند که برای درمان حاملگی خارج از رحم استفاده می شوند.
در این روش ها، برش کوچکی در شکم، معمولا نزدیک ناف ایجاد می شود.
سپس در مرحله بعد، پزشک از یک لوله نازک مجهز به دوربین و نور (لاپاراسکوپ) برای مشاهده لوله فالوپ استفاده می کند.
در سالپنگوستومی فقط تخمک بارور شده خارج می شود اما در سالپنژکتومی هم تخمک و هم لوله فالوپ از بدن خارج می شود.
اینکه کدام روش جراحی استفاده شود به شدت خونریزی و میزان آسیب لوله بستگی دارد.
جراحی اورژانسی
اگر حاملگی خارج از رحم باعث خونریزی شدید شود، ممکن است به جراحی اورژانسی نیاز داشته باشید.
این جراحی با لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (ایجاد برش عرضی روی شکم) انجام می شود، در برخی موارد می توان لوله فالوپ را نجات داد، اما لوله پاره شده باید برداشته شود.
مراقبت های بعد از عمل بارداری خارج از رحم
اهداف اصلی بعد از عمل شامل تمیز و خشک نگه داشتن محل برش جراحی است.
برای این منظور، محل برش را روزانه از نظر علائم عفونت بررسی کنید.
علائم عفونت محل جراحی می تواند شامل خونریزی بدون وقفه و خونریزی بیش از حد، بوی بد از محل جراحی، گرمی و قرمزی و تورم در محل باشد:
پس از جراحی، ممکن است مقداری خونریزی واژینال و لخته های خون کوچک را تجربه کنید که می تواند طبیعی باشد. این مشکل می تواند تا 6 هفته بعد از عمل ادامه داشته باشد.
از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
برای جلوگیری از یبوست مایعات فراوان بنوشید.
برای استراحت لگن، از آمیزش جنسی، استفاده از تامپون و دوش گرفتن خودداری کنید.
تا حد امکان هفته اول بعد از جراحی استراحت کنید و در هفته های بعد به تدریج فعالیت خود را شروع کنید.
پیشگیری و کاهش خطر بارداری خارج رحمی
در بارداری خارج از رحم لوله های رحمی بسیار آسیب می بینند و دلیل بارداری نیز می تواند وجود آسیب قبلی به لوله های فالوپ باشد.
برای پیشگیری و کاهش احتمال بارداری خارچ از رحم موارد زیر را می توانید انجام دهید:
- درمان سریع انوع عفونت لگنی
- درمان سریع انواع عفونت قابل انتقال از راه جنسی (STI)
- ترک دخانیات و الکل
- استفاده از کاندوم برای پیشگیری از ابتلا به عفونت از طریق رابطه جنسی
بارداری مجدد بعد از حاملگی خارج از رحم
به طور کلی، افراد می توانند پس از خاتمه حاملگی خارج از رحم و پس از برقراری مجدد چرخه قاعدگی، دوباره اقدام به بارداری کنند.
پزشکان توصیه می کنند که این امر تا چند ماه پس از ختم حاملگی خارج از رحم به تعویق بیفتد. طبق منابع، 70 درصد افراد می توانند پس از 2 سال تجربه حاملگی خارج از رحم، به طور طبیعی باردار شوند.
بارداری خارج از رحم هر چه زودتر تشخیص داده شود و درمان شود، آسیب کمتری به لوله های فالوپ و تخمدان ها وارد می شود و احتمال تولد فرزند سالم در بارداری بعدی بیشتر می شود.
حتی اگر یکی از لوله های شما برداشته شود، باز هم می توانید بدون کمک درمان های باروری باردار شوید، زیرا تنها یک لوله فالوپ برای بارداری لازم است، مشروط بر اینکه لوله دیگر شما طبیعی باشد.
با این حال، اگر اولین بارداری خارج از رحم شما به دلیل آسیب به لوله فالوپ در اثر عفونت یا انسداد لوله فالوپ باشد، به احتمال زیاد لوله دیگر نیز آسیب دیده است.
این موضوع می تواند احتمال باروری را کاهش دهد و خطر حاملگی خارج از رحم را در آینده افزایش دهد.
اگر به دلیل آسیب لوله های فالوپ قادر به بارداری طبیعی نیستید، می توانید از روش های درمان ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی یا IVF استفاده کنید.
