پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری

در این مقاله سعی داریم تا در مورد دوران بارداری و اتفاقات احتمالی در این دوران خصوصا در مورد مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی صحبت نمائیم.
مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی از عارضه‌هایی است که برای مادران باردار، احتمالا پس از هفته 20 بارداری در خانم‌های بارداری که سابقه در مدت زمان بارداری فشار خون بالا نداشته اند اتفاق می افتد.
این به آن معناست که حوالی هفته 20 بارداری ، با افزایش ناگهانی فشار خون مادر و یا با دفع پروتئین در ادرار این اتفاق رخ می دهد.

البته ذکر این نکته نیز ضروری است که احتمال این عارضه معمولا در 5 تا 7 درصد مادران باردار اتقاق می افتد.

مسمومیت بارداری می تواند عوارض جدی و خطرناکی را برای مادر و جنین ایجاد کند و طی دوره بارداری می بایست حتما مادر تحت نظر یک متخصص زنان و زایمان باشد تا از عوارض و احتمال مربوطه جلوگیری نماید.

یکی از عوارض فشار خون بالا در بارداری یا همان مسمومیت بارداری بروز تشنج می باشد و در صورتی که مادر اقدام به درمان پره اکلامپسی ننماید احتمال بروز تشنج و عوارض مغزی بالا بوده که به نام اکلامپسی شناخته می شود.

در این حالت پزشک متخصص زنان و زایمان دستور ختم بارداری داده و برای نجات جان مادر باید حاملگی با انجام سقط یا عمل زایمان سزارین اتفاق بیوفتد که زایمان زودرس نامیده می شود.

علائم پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری

گاهی اوقات این عارضه (پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری) در بارداری باعث بروز هیچگونه علائمی در مادر نمی شود. فشار خون خانم باردار ممکن است به آرامی و یا به یک باره و ناگهانی افزایش یابد. به همین دلیل است که اکثر پزشکان توصیه و تاکید و اصرار بر اندازه گیری فشار خون مادر باردار به صورت روتین  و هفتگی دارند.

لازم به ذکر است،ابتلا به فشار خون بالا در بارداری یکی از موارد پرخطر است که احتمال دارد در زنان باردار ایجاد شود. فشار خون بالای 9/14 دو مرتبه با فاصله ی 4 ساعت فشار خون بالا و غیرطبیعی است.

بهتر است که برای اندازه گیری فشار خون، انجام کار توسط فردی که آشنا به انجام کار است صورت پذیرد تا در صورت اشتباه احتمالی در خصوص اندازه گیری خود فشار و استرس جدیدی را به مادر اضافه نکند.

در حالت عمومی علائم مسمومیت بارداری شامل موارد زیر است:

• یکی از علائم مسمومیت در دوران بارداری، مشاهده ی پروتئین در ادرار که می تواند ناشی از مشکلات کلیوی باشد. (دفع پروتئین در دوران بارداری) با انجام آزمایش در آزمایشگاه های معتبر امکانپذیر است.
• سردرد شدید و ناگهانی یکی از این علائم می باشد.
• گاها، بروز مشکلاتی در بینایی؛ مانند نابینایی به‌صورت موقت، یا تاری دید و یا حساس شدن به نور برای مادران باردار از جمله علائم است.
• درد در قسمت بالای شکم، زیر دنده‌های راست را جدی بگیرید.
• داشتن حالت تهوع و استفراغ یکی از علائم پرتکرار در پره اکلامپسی می باشد.
• کم شدن دفع ادرار.
• پایین آمدن سطح پلاکت خون.
• اختلالات کبدی.
• اختلالات تنفسی و تنگی نفس وتجمع مایع در ریه‌ها.
• افزایش وزن خیلی سریع و تورم ناگهانی بدن، صورت و دستها.

لازم به ذکر است که، برخی از موارد ذکر شده در بالا در بارداری‌های طبیعی و بدون مشکل نیز ممکن است دیده شود، به همین منظور تمامی مواردگفته شده را به عنوان علائم مختص مسمومیت بارداری نمی توان معرفی کرد.

علت بروز مسمومیت بارداری چیست؟

بروز مسمومیت بارداری خود علل و عوامل بسیاری دارد اما باور متخصصین بر این است که این مشکل می تواند از جفت ناشی شود. جفت در طول دوران بارداری جنین را تغذیه می‌کند، که در واقع جفت غذای جنین است.

در ابتدای بارداری رگ‌های خونی ایجاد می‌شوند سپس این رگها تکامل پیدا می‌کنند تا به جفت خون رسانی کنند.

در خانم‌های مبتلا به پره اکلامپسی، این رگ‌های خونی به درستی و کامل رشد نکرده‌ و عملکرد خوبی ندارند. در حقیقت رگها باریک‌تر از رگ‌های خونی عادی هستند و نسبت به سیگنال های هورمونی، واکنش های متفاوتی بروز می‌دهند.

از علت های غیر طبیعی بودن این عارضه ممکن است موارد زیر باشد:

• عدم خون رسانی کافی به رحم.
• آسیب دیدن رگ‌های خونی.
• مشکلات سیستم ایمنی.
• عوامل ژنتیکی خاص.
• سایر عواملی که باعث اختلالات فشار خون در بارداری می شود.

پره اکلامپسی یکی از چهار نوع اختلال فشار خون در بارداری است که احتمال بروز آن در دوران بارداری وجود دارد.

سه مورد دیگر از اختلالات فشار خون شامل موارد زیر می باشد:

1. فشار خون بارداری

خانم‌های بارداری که مبتلا به فشار خون بارداری هستند ولی دفع پروتئین در ادرار و یا علائم دیگری ندارند. گاهی اوقات تعدادی از خانم‌های باردار مبتلا به فشار خون بارداری ممکن است که در نهایت دچار مسمومیت بارداری شوند.

2. فشار خون مزمن

در برخی از خانم ها این نوع فشار خون قبل از بارداری وجود دارد و یا ممکن است قبل از هفته 20 بارداری فشار خون ایجاد می‌شود. از آنجایی که ممکن است خانم های مبتلا به فشارخون بارداری علائمی نداشته باشند، تعیین زمان دقیق برای شروع این عارضه دشوار است.

3. فشار خون مزمن همراه با پره اکلامپسی

این وضعیت در خانم‌هایی که قبل از بارداری دارای سابقه فشار خون بالا بوده اند و در دوران بارداری نیز دچار فشار خون بالا به همراه دفع پروتئین در ادرار و یا سایر عوارض هستند رخ می‌دهد.

عوامل موثر در افزایش فشار خون در بارداری

گاهی یک سری عوامل می‌توانند موجب شوند که احتمال بروز این عارضه در بارداری افزایش یابد. این موارد به شرح زیر است:

سابقه ی مسمومیت بارداری

چنانچه خود فرد یا خانواده او داری سابقه ی مسومیت بارداری باشند می‌تواند احتمال پره اکلامپسی در بارداری را افزایش دهد.

فشار خون مزمن

داشتن سابقه فشار خون، احتمال ابتلا به پره اکلامپسی را نیز افزایش خواهد داد.

اولین بارداری

احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری در اولین بارداری بیشتر است.

سن

خطر ابتلا به پره اکلامسی در سنین پایین بارداری و همچنین در خانم‌هایی که سن بالای ۳۵ سال دارند بیشتر است.

افزایش وزن

اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به مسمومیت بارداری را افزایش می دهد.

بارداری چند قلویی

در خانم‌هایی که بارداری دو قلو، سه قلو یا چند قلو دارند مسمومیت بارداری، بیشتر اتفاق می افتد.

فاصله های بین بارداری

داشتن بارداری با فاصله ی کمتر از دو سال و یا بیشتر از ۱۰ سال خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می دهد.

داشتن شرایط خاص

وجود برخی از بیماری ها پیش از بارداری از قبیل فشار خون بالا، میگرن، دیابت، سابقه بیماری های کلیوی وکبدی و لوپوس احتمال ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش دهد.

لقاح آزمایشگاهی

اگر خانم با استفاده از لقاح یا باروری آزمایشگاهی باردار شده باشد، خطر ابتلا به مسمومیت بارداری افزایش خواهد یافت.

عوارض مسمومیت بارداری چیست؟

اگر مسمومیت بارداری زودتر رخ دهد، خطرات بیشتری را برای مادر و جنین خواهد داشت. عارضه‌هایی که ممکن است از مسمومیت در بارداری ناشی  شود به شرح زیر است:

 رشد ناقص جنین

اگر به جفت خون کافی نرسد، جنین خون و اکسیژن کافی دریافت نخواهد کرد. در نهایت این شرایط منجر به محدودیت در رشد جنین خواهد شد.

تولد زودرس

گاهی پزشک برای نجات مادر و جنین از عارضه‌های مسمومیت بارداری، زایمان زودتر از زمان موعد را برای مادر تجویز می نماید.

قطع جفت

گاهی احتمال دارد که جفت پیش از زایمان از دیواره رحم جدا شده و باعث خونریزی شدید شود. این شرایط می‌تواند برای مادر و جنین تهدیدکننده‌ باشد.

سندرم HELLP

در این سندرم میزان آنزیم‌های کبدی افزایش یافته و میزان پلاکت خون کاهش می یابد. این شرایط می‌تواند زندگی مادر و نوزاد را تهدید کند.

بروز غش یا بیهوشی در مادر

اگر پره اکلامپسی تحت کنترل و درمان قرار نگیرد، می‌تواند موجب غش و بی هوشی در مادر شود.

آسیب دیدن برخی از اندام‌ها

عارضه ی مسمومیت بارداری می‌تواند به ریه، قلب، کلیه‌ها، کبد، و چشم آسیب هایی را وارد نماید. هر چقدر شدت پره اکلامپسی بالا باشد میزان آسیب‌دیدگی اعضای دیگر بیشتر خواهد بود.

بیماریهای قلبی و عروقی

مسمومیت بارداری خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را افزایش دهد. اگر سابقه مسمومیت بارداری یا زایمان زودرس را داشته باشید، خطر ابتلا به این بیماری افزایش خواهد یافت.

به همین منظور توصیه می‌شود برای پیشگیری از ابتلا به بیماری قلبی:

• تناسب اندام خود را حفظ کنید.
• مصرف روزانه میوه ها و سبزیجات تازه را در برنامه غذایی خود داشته باشید.
• ورزش کنید و در دوران بارداری، ورزش‌های بارداری را انجام دهید
• از مصرف سیگار و دخانیات خودداری کنید.

راه های تشخیص پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری

به‌ صورت کلی پره اکلامپسی از طریق فشار خون بالا و مشاهده پروتئین در ادرار از طریق آزمایشات لازم تشخیص داده می‌شود. هر چند فشار خون بالای 9/14 در بارداری طبیعی نیست، ولی هر افزایش فشار خونی به معنای مسمومیت بارداری نیست.

پزشک متخصص زنان و زایمان با گرفتن دو مرحله فشار خون مادر با فاصله ی 4 ساعت، در صورت مشاهده فشار خون بالا در هر دو مرحله ممکن است مسمومیت بارداری را تشخیص داده و انجام آزمایشات خون و ادرار را تجویز نماید.

تست‌هایی که برای تشخیص مسمومیت بارداری انجام می گیرد

در صورتی که پزشک به مسمومیت بارداری مشکوک شود، ممکن است انجام موارد زیر را به بیمار تجویز کند:

آزمایش خون

آزمایشاتی جهت بررسی عملکرد کلیه ها، کبد و پلاکت‌های خون، در واقع بررسی سلول‌هایی که باعث لخته شدن خون می‌شود.

آزمایش ادرار

برای اندازه‌گیری میزان پروتئین در ادرار، بیمار باید حدود ۲۴ ساعت ادرار خود را نگهدارد. تا بتوان نسبت پروتئین به کراتینین در ادرار بررسی واندازه گیری شود.

سونوگرافی

با کمک سونوگرافی این امکان وجود دارد که پزشک بتواند وزن جنین و میزان مایع رحمی را اندازه‌گیری کند.

تست پروفایل بیوفیزیکی (تست مشخصات بیوفیزیکی)

در این تست ضربان قلب جنین هنگام حرکت جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد. در تست مشخصات بیوفیزیکی از سونوگرافی برای بررسی وضعیت تنفس جنین، توان عضلانی، حرکت و حجم مایع آمنیوتیک جنین در رحم استفاده می‌شود.

درمان های مسمومیت بارداری

بهترین درمانی که در این شرایط برای بیماران انجام می شود، زایمان زودرس است. ولی اگر زایمان برای مادر زود باشد، پزشک از طریق انجام مکرر آزمایشات خون و استرس و انجام سونوگرافی، مادر را تحت کنترل قرار می دهد.

راهکارهای درمانی که برای بیماران پره اکلامپسی انجام می‌شود به شرح زیر است:

• تجویز داروهای کاهش دهنده فشار خون
• تجویز داروهای استروئیدی یا کورتیکواستروئید
• تجویز داروهای ضد تشنج
• استراحت
• بستری در بیمارستان جهت تحت کنترل بودن مادر و جنین
• زایمان در صورتی که مادر در اواخر بارداری باشد.

سخن پایانی

چنانچه در دوران بارداری به سر می برید جهت انجام چکاپ و بررسی های بهتر و بیشتر نیاز است که به یک متخصص زنان و زایمان خوب و یا به پزشک معالج خود مراجعه کنید.

چنانچه در جستجوی بهترین پزشک زنان و زایمان هستید، خانم دکتر زهره امیری متخصص زنان و زایمان و جراح زنان آماده پذیرش شما بزرگوارن هستند.